Pop co?

W zeszłym semestrze miałam przygotować prezentację o popkulturze na tłumaczenie ustne, tak spodobało mi się pisanie na ten temat, że postanowiłam zamieścić tutaj mój artykuł. 

Przyznaję się bez bicia, że posiłkowałam się wikipedią i jakimś sciąga.pl czy coś takiego.

Popkultura

Czytałeś Harrego Pottera, a po nocach śnią Ci się wampiry? Zachwycałeś się skomplikowanymi graffiti namalowanymi na ścianach kamienic przez młodych ludzi? Wiesz o czym pisze się na Pudelku? Kiedy mówisz, że interesujesz się modą dodajesz, że Twoją ulubioną projektantką jest Coco Channel, bo tak naprawdę innej nie znasz? Kupujesz ubrania w H&M i niechętnie przyznajesz przed znajomymi, że zdarzało Ci się nie raz wymiatać na plastikowej gitarze udając Jacka Whita? I chociaż szczerze nie znosisz mocno przesadzonych teledysków Lady Gagi, to musisz otwarcie powiedzieć, że zdarzyło Ci się nucić pod nosem jeden z jej hitów? To niezawodny znak, że jesteś … ? Nie, nie mugolem. To znak, że padłeś ofiarą popkultury.

Co to w ogóle jest?

Inaczej kultura masowa lub popularna to termin z zakresu socjologii i antropologii kulturowej oznaczający charakterystyczny dla społeczeństw nowoczesnych typ kultury, której treści adresowane są do masowego odbiorcy i cechują się wysokim stopniem standaryzacji.

Wydaje nam się, że wiemy co to jest popkultura, ale czy potrafimy zdefiniować to zjawisko? Spójrzmy jak określają je fachowcy:

Według definicji G. Friedmanna: to "ogół kulturalnych dóbr konsumpcyjnych oddanych do dyspozycji publiczności w najszerszym rozumieniu tego słowa (...) za pomocą masowego komunikowania w ramach cywilizacji technicznej".

Z kolei Antonina Kłosowka kulturę masową definiowała jako: zbiór norm i wzorów zachowania o bardzo rozległym zakresie zastosowania. Odnosi się do zjawiska przekazywania wielkim masom odbiorców identycznych lub analogicznych treści płynących z nielicznych źródeł oraz do jednolitych form rozrywkowej działalności wielkich mas.

Mówi się, że produkty popkultury są odłamkami prawdziwej kultury, są mixem piękna i tandety, elegancji i kiczu, smaku i posmaku. Kultura masowa jest sprytna, atakuje nasze zmysły na wiele różnych sposobów i pojawia się pod wieloma postaciami jako remake znanego filmu akcji,  zwykła puszka zupy pomidorowej, niedzielny show x factor, ukochany facebook, reklama z Antonio Banderasem, kolorowe ray bany lub książka o tym, że rzekomo sam diabeł ubiera się u Prady.

Rozwój

Początki kultury masowej wiążą się z rewolucją przemysłową, oraz towarzyszącymi jej zjawiskami urbanizacji, unifikacji i umasowienia społeczeństw. Istotnym warunkiem powstania kultury masowej był też rozwój środków masowego przekazu, umożliwiających szybką dyfuzję wzorów i treści kulturowych.

Po pierwsze powstanie prasy drukarskiej umożliwiającej masowy druk gazet, po drugie pojawienie się radia i telewizji, a w końcu pojawienie się osobistych komputerów i Internetu oraz telefonii komórkowej.

Antonina Kłosowska wyróżniła dwa etapy rozwoju kultury masowej:

- pierwszy próg umasowienia to zwycięstwo filmu jako sztuki i  środka masowego oddziaływania, to również szczytowy punkt rozwoju prasy oraz początki światowej radiofonii (okres po I wojnie światowej)

- drugi próg umasowienia, to upowszechnienie się telewizji (od 2 połowy XX wieku), która stała się katalizatorem unifikacji aparatu masowego komunikowania.

Jednak droga do masowości zaczęła się dużo wcześniej. Niektórzy teoretycy kultury i estetycy, dopatrują się jej już w antycznych igrzyskach olimpijskich, gdzie poprzez widowisko sportowe władcy zaspokajali prymitywne potrzeby rozrywkowe mas.

Ponadto do jej rozwoju przyczyniły się w pewien sposób ustroje totalitarne, w których wszystkim ludziom został narzucany jednakowy sposób myślenia i jednakowe gusta.

W końcu rozszerzenie oddziaływania kultury masowej zaczęło postępować w ślad za rozwojem jednolitej, elementarnej oświaty, a więc ujednoliceniem stopnia intelektualnego odbiorców.

Czym charakteryzuje się popkultura?

Za podstawowe kryteria wyróżniające kulturę masową uznaje się kryterium ilości i kryterium standaryzacji.

Kryterium ilości oznacza, że produkty kulturowe emitowane są z nielicznych źródeł, adresowane są natomiast do masowego odbiorcy. Odbiorcy kultury masowej tworzą publiczność, czyli rozproszoną przestrzennie zbiorowość skoncentrowaną na konkretnym przekazie kulturowym.

Natomiast kryterium standaryzacji oznacza, że produkty kultury masowej są zestandaryzowane zarówno co do formy jak i do treści.

Cechą charakterystyczną kultury masowej jest standaryzacja treści przekazywanych przez mass media, których zrozumienie na ogół nie wymaga zbytniego wysiłku intelektualnego. Pojęcie to odbierane zazwyczaj negatywnie z czasem zostało zastąpione pojęciem kultury popularnej.

Inne cechy kultury masowej to:

- niski poziom przekazywanych treści

- wielokulturowość

- międzypokoleniowość

- oraz fakt, iż dotyczy ona wielu warstw społecznych

Niski poziom treści kultury masowej wyjaśnia koncepcja wspólnego mianownika - aby treści kulturowe mogły być zrozumiałe dla wszystkich, muszą być one przedstawione w najprostszej formie, nie wyrafinowanej, przez co są tak dobierane, aby mogły dotrzeć do jak największej liczby odbiorców. Jeżeli różnice kulturowe między nimi są zbyt duże, koncepcja wspólnego mianownika zakłada, że będą jeszcze bardziej upraszczane. Przykładem mogą być np. treści filmów produkowanych w Hollywood, które przygotowywane są przecież z myślą nie tylko o widzach amerykańskich, ale także o widzach w krajach Trzeciego Świata.

Kultura masowa powstała i jest formą dominującą w krajach zurbanizowanych i wysoko uprzemysłowionych, ale występuje również w społeczeństwach państw słabo rozwiniętych ekonomicznie. Uprzemysłowienie i zurbanizowanie społeczeństwa jest warunkiem ilościowego wzrostu społeczeństwa, a więc jest podstawą kultury masowej.

Czynnikami sprzyjającymi recepcji kultury masowej są:

- bierne poddanie się napływającym z zewnątrz bodźcom

- ucieczka od wysiłku intelektualnego

- podatność na powierzchowne, ale jaskrawe efekty

- zamiłowanie do muzyki o szybkim rytmie lub do wartkiej akcji przedstawianej w obrazach

Odbiorcy

Mówiąc o popkulturze trzeba również wspomnieć o jej odbiorcach, czyli o społeczeństwie masowym, cechuje je przede wszystkim:

- atomizacja

- anonimowość jednostek w wielkim tłumie

- sformalizowanie stosunków

- heterogeniczność (mieszanina różnych zawodów, tradycji, pochodzenia, obyczajów itd.)

- ruchliwość ludności

Popkultura jest dostępna dla wszystkich chętnych, ale atakuje również tych niechętnych, a więc ludzi, którzy poprzez swoje zachowanie i postawę manifestują niechęć do wszystkiego co komercyjne. W Internecie możemy znaleźć strony i całe serwisy, które mają na celu uświadamiać, iż kultura masowa nie jest idealnym środkiem przekazu wartości, jakie powinny być w dzisiejszych czasach wyznawane. Tępią one traktowanie wszystkich ludzi jako jednolitej masy intelektualnie nie wywyższającej się ponad wykreślony przez tą kulturę poziom. Są również wśród nas ludzie, którzy jako jednostki przeciwstawiają się kulturze masowej: sami tworzą to, co dla nich wartościowe, odkrywają to, co dla innych jest nieznaczne. Jednak osoby, które wmawiają sobie zamiłowanie do oglądania ambitnych, czarno-białych filmów o zdechłych gołębiach i zużytych prezerwatywach są w głębi duszy świadome tej nieograniczonej siły jaką wywiera na nich popkultura, bo choćby sam fakt, iż starają się jej oprzeć tylko podkreśla to jak gigantyczny wpływ ma ona na kształtowanie się współczesnego społeczeństwa. Chyba każda kobieta przyzna, że nie zdołałaby oprzeć się urokowi słów wypowiedzianych przez Seana Connerego: „Bond James Bond”, a prawie każdy zdrowy mężczyzna przystanie przed telewizorem zapatrując się na powiedzmy wysportowane ratowniczki z czołówki Słonecznego Patrolu. 

Krytyka

Od swojego powstania kultura masowa była celem ostrej krytyki. Kulturze masowej zarzucano niską wartość, brak oryginalności, antyintelektualizm, komercjalizację czy nastawienie na zaspokajanie najprostszych potrzeb.

Krytykowana jest również anonimowość twórców, bawienie się niskimi gustami odbiorców, zaniżanie poziomu, produkcja kiczu, oparcie na rozrywce, obrazie, a nie na słowie. Z psychologicznego punktu widzenia można stwierdzić, że sztuka masowa, nie jest "w stanie dostarczyć nam prawdziwego zadowolenia estetycznego", a jedynie chwilową przyjemność. Poprzez wymieszanie elementów wyższych i niższych jest też pozbawiona jedności stylu i wszelkich hierarchii wartości.

Interesujący jest związek między kulturą masową a ludową, która dziś też wydaje nam się czymś troszkę tandetnym i odpustowym, ale umiejscawiamy ją na wyższym szczeblu niż kulturę popularną. Ich pewne podobieństwa, jak np. prostota przekazu, mogą sugerować, że kontynuatorką sztuki ludowej jest sztuka masowa. Przeciw takiemu myśleniu buntował się Macdonald, według którego różni je miejsce w którym powstają. Pierwsza wyrasta z ludu, samorzutnie i oddolnie. Druga zostaje narzucona ludziom odgórnie, produkują ją technicy. W jego teorii kultury odnaleźć można postawę całkowicie odrzucającą popkulturą. Dzieli on kulturę na tradycyjną, inaczej wysoką, a więc tę o której pisze się w podręcznikach, która tworzona jest dla wrażeń estetycznych oraz na kulturę masową, produkowaną w ilościach hurtowych, by zaspokoić rynek, przede wszystkim dla pieniędzy. Kultura popularna według niego jest zagrożeniem dla kultury wysokiej. To właśnie przez nią w społeczeństwie pojawiają się bierni odbiorcy, zadowalający się odgórnie narzucanymi rozrywkami lub normami.